Hp 39GS User Manual [nl]

HP 39gs grafische rekenmachine

gebruikershandleiding

Editie 3
HP artikelnummer F2223AA-90013

Kennisgeving

REGISTREER UW PRODUCT OP: www.register.hp.com

DEZE HANDLEIDING EN DE DAARIN OPGENOMEN VOORBEE­LDEN WORDEN IN DE FEITELIJKE STAAT GELEVERD EN KUNNEN
ZONDER VOORAFGAANDE KENNISGEVING WORDEN
GEWIJZIGD. HEWLETT-PACKARD BIEDT GEEN ENKELE GARAN­TIES VOOR DEZE HANDLEIDING, MET INBEGRIP VAN, MAAR
NIET BEPERKT TOT IMPLICIETE GARANTIES VOOR VERKOOP­BAARHEID, NIET-INBREUK EN GESCHIKTHEID VOOR EEN
BEPAALD DOEL.

HEWLETT-PACKARD CO. IS NIET AANSPRAKELIJK VOOR
FOUTEN OF INCIDENTELE SCHADE DAN WEL GEVOLGSCHADE
IN VERBAND MET DE LEVERING, PRESTATIES OF HET GEBRUIK
VAN DEZE GEBRUIKSAANWIJZING EN DE DAARIN
OPGENOMEN VOORBEELDEN.

© 1994-1995, 1999-2000, 2003, 2006 Hewlett-Packard Development
Company, L.P.

Reproductie, bewerking of vertaling van deze handleiding is verboden
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Hewlett-Packard Com­pany, behoudens zoals toegestaan door het auteursrecht.

Hewlett-Packard Company
16399 West Bernardo Drive
MS 8-600
San Diego, CA 92127-1899
USA

Drukgeschiedenis

Editie 2 December 2003
Editie 3 April 2005

Inhaltsverzeichnis

Voorwoord

Handmatige conventies.......................................................... P-1

Opmerking...........................................................................P-2

1 Aan de slag

Aan/uit, annuleren................................................................1-1

Het scherm...........................................................................1-2

Het toetsenbord ....................................................................1-4

Menu’s ................................................................................1-9

Invoerformulieren ................................................................1-10

Modusinstellingen ...............................................................1-11

Een modus instellen ........................................................1-13

Aplets (E-lessen) ..................................................................1-14

Apletbibliotheek .............................................................1-18

Apletweergaven .............................................................1-18

Configuratie van apletweergaven.....................................1-20

Wiskundige berekeningen ...................................................1-21

Breuken gebruiken ..............................................................1-28

Complexe getallen ..............................................................1-31

Catalogi en editors..............................................................1-32

2 Aplets en hun weergaven

Aplet-weergaven...................................................................2-1

Over de Symbolische weergave .........................................2-1

Een uitdrukking definiëren (Symbolische weergave) ..............2-1

Uitdrukkingen evalueren....................................................2-3

Over de Curve-weergave ..................................................2-5

De curve opstellen (Instelling curveweergave).......................2-5

De grafiek bestuderen.......................................................2-8

Andere weergaven voor schalen en splitsen van de grafiek.2-15

Over de numerieke weergave ..........................................2-18

Het instellen van de tabel (Numerieke weergave instellen)...2-18

De cijfertabel bestuderen.................................................2-20

Uw eigen tabel van getallen opbouwen ............................2-21

Menutoetsen “Eigen Tabel Maken” ..................................2-22

Voorbeeld: een cirkel grafisch weergeven .........................2-23

3 Functie-aplet

Over het Functie-aplet............................................................3-1

Beginnen met het Functie-aplet ...........................................3-1

i

Interactieve analyse Functie-aplet............................................ 3-9

Een segmentgedefinieerde functie grafisch weergeven........ 3-12

4 Parametrische aplet

Over het Parametrische aplet ................................................. 4-1

Beginnen met het Parametrische aplet................................. 4-1

5 Polaire aplet

Beginnen met het Polaire aplet ............................................... 5-1

6 Reeks-aplet

Over de Reeks-aplet.............................................................. 6-1

Beginnen met de Reeks-aplet ............................................. 6-1

7 Solve-aplet

Over de Solve-aplet .............................................................. 7-1

Beginnen met de Solve-aplet.............................................. 7-2

Een eerste schatting gebruiken ............................................... 7-6

Resultaten interpreteren ......................................................... 7-7

Grafisch afbeelden om schattingen te vinden ........................... 7-9

Variabelen in vergelijkingen gebruiken ................................. 7-11

8 De aplet Linear Solver

Over de aplet Linear Solver ................................................... 8-1

Aan de slag met de aplet Linear Solver............................... 8-1

9 De aplet Triangle Solve

Over de aplet Triangle Solver ................................................ 9-1

Aan de slag met de aplet Triangle Solver............................ 9-1

10 Statistisch aplet

Over het Statistische aplet ................................................... 10-1

Met het Statistische aplet te beginnen ............................... 10-1

Statistische gegevens invoeren en bewerken .......................... 10-6

Een regressiemodel definiëren ....................................... 10-12

Berekende statistieken ....................................................... 10-15

Curve opmaken................................................................ 10-17

Curvetypes.................................................................. 10-18

Een curve aan 2VAR-gegevens aanpassen ...................... 10-19

De curve opstellen (Beeld curve-instellingen) .................... 10-20

Probleemoplossing bij een curve.................................... 10-21

De grafisch bestuderen ................................................. 10-21

Voorspelde waarden berekenen .................................... 10-23

ii

11 Conclusie-aplet

Over het Conclusie-aplet ......................................................11-1

Aan de slag met het Conclusie-aplet .................................11-1

Voorbeeldstatistieken vanaf het Statistische aplet importeren.11-5

Hypothesetesten..................................................................11-9

Eén-Steekproef Z-Test ......................................................11-9

Twee-Steekproeven Z-Test ..............................................11-10

Eén-proportie Z-Test ......................................................11-11

Twee-proportie Z-Test ....................................................11-12

Eén-steekproef T-Test .....................................................11-13

Twee-steekproef T-Test ...................................................11-15

Betrouwbaarheidsintervallen...............................................11-16

Eén-steekproef Z-interval ................................................11-16

Twee-Steekproeven Z-interval .........................................11-17

Eén-proportie Z-interval .................................................11-18

Twee-Proporties Z-interval ..............................................11-19

Eén-steekproef T-interval ................................................11-20

Twee-Steekproeven T-interval..........................................11-21

12 Het gebruik van de Finance Solver

Aflossings berekenen ......................................................12-7

13 Wiskundige functies gebruiken

Wiskundige functies ............................................................13-1

Het MATH-menu.............................................................13-1

Wiskundige functies volgens categorie ..................................13-2

Functies op het toetsenbord .............................................13-4

Calculusfuncties..............................................................13-6

Functies van complexe getallen ........................................13-7

Constanten ....................................................................13-8

Conversies.....................................................................13-9

Hyperbolische trigonometrie ..........................................13-10

Lijstfuncties ..................................................................13-10

Lusfuncties ...................................................................13-11

Matrixfuncties ..............................................................13-11

Veeltermfuncties ...........................................................13-12

Waarschijnlijkheidsfuncties............................................13-13

Functies van reële getallen.............................................13-15

Statistieken van twee variabelen.....................................13-18

Symbolische functies .....................................................13-18

Testfuncties ..................................................................13-20

Trigonometrische functies...............................................13-21

Symbolische berekeningen .................................................13-22

iii

Afgeleiden van functies vinden ...................................... 13-23

Programmaconstanten en natuurlijke constanten ................... 13-26

Programmaconstanten .................................................. 13-26

Natuurlijke constanten .................................................. 13-27

14 Variabelen en geheugenbeheer

Inleiding............................................................................ 14-1

Variabelen opslaan en weer oproepen ................................. 14-2

Het VARS-menu .................................................................. 14-4

Geheugenbeheer.............................................................. 14-10

15 Matrices

Inleiding............................................................................ 15-1

Het maken en opslaan van matrices...................................... 15-2

Met matrices werken........................................................... 15-5

Matrixrekenkunde............................................................... 15-7

Systemen van lineaire vergelijkingen oplossen................... 15-9

Matrixfuncties en -opdrachten ............................................ 15-11

Argumentconventies ..................................................... 15-11

Matrixfuncties.............................................................. 15-12

Voorbeelden.................................................................... 15-15

16 Lijsten

Lijsten maken ..................................................................... 16-1

Lijsten weergeven en bewerken ............................................ 16-4

Lijsten verwijderen ......................................................... 16-6

Lijsten verzenden ........................................................... 16-6

Lijstfuncties......................................................................... 16-6

Statistische waarden zoeken voor lijstelementen ..................... 16-9

17 Opmerkingen en schetsen

Inleiding............................................................................ 17-1

Aplet Opmerkingenweergave .............................................. 17-1

Aplet schetsweergave ......................................................... 17-3

Het kladblok ...................................................................... 17-6

18 Programmeren

Inleiding............................................................................ 18-1

Programmacatalogus...................................................... 18-2

Programma’s creëren en bewerken....................................... 18-4

Programma’s gebruiken ...................................................... 18-7

Een aplet aanpassen........................................................... 18-9

Naamgevingprocedure voor aplets ................................ 18-10

Voorbeeld................................................................... 18-11

iv

Programmeeropdrachten....................................................18-14

Aplet-opdrachten..........................................................18-14

Vertakkingsopdrachten..................................................18-18

Tekenopdrachten..........................................................18-20

Grafische opdrachten ...................................................18-22

Lusopdrachten..............................................................18-24

Matrix-opdrachten ........................................................18-25

Opdrachten afdrukken ..................................................18-27

Prompt-opdrachten........................................................18-27

Stat-One en Stat-Two opdrachten....................................18-32

Variabelen in programma’s opslaan en opvragen ............18-33

Variabelen Curveweergave ...........................................18-33

Variabelen Symbolische weergave .................................18-41

Variabelen Numerieke weergave ...................................18-43

Opmerkingsvariabelen..................................................18-46

Schetsvariabelen ..........................................................18-46

19 Aplets uitbreiden

Nieuwe aplets maken op basis van bestaande aplets ..............19-1

Een aangepast aplet gebruiken ........................................19-3

Een aplet opnieuw instellen ..................................................19-4

Een aplet van opmerkingen voorzien.....................................19-4

Een aplet van schetsen voorzien ...........................................19-4

E-lessen van het web downloaden.........................................19-4

Aplets verzenden en ontvangen ............................................19-5

Sorteren van items in de menulijst van de apletbibliotheek .......19-6

Referentie-informatie

Woordenlijst ........................................................................R-1

HP 39gs opnieuw instellen .....................................................R-3

Het volledige geheugen wissen en de standaarden opnieuw in-

stellen .............................................................................R-4

Als de rekenmachine niet inschakelt.................................... R-4

Details van de werking .......................................................... R-5

Batterijen.........................................................................R-5

Variabelen ........................................................................... R-7

Homevariabelen...............................................................R-7

Functie-apletvariabelen......................................................R-8

Parametrische apletvariabelen ...........................................R-9

Polaire apletvariabelen ................................................... R-10

Sequentie-apletvariabelen................................................R-11

Oplossings-apletvariabelen..............................................R-12

Statistische apletvariabelen..............................................R-13

v

MATH (wiskundige)-menucategoriën ..................................... R-14

Wiskundige functies ....................................................... R-14

Programmaconstanten .................................................... R-16

Natuurlijke constanten .................................................... R-17

Programma-opdrachten .................................................. R-18

Statusberichten................................................................... R-19

Beperkte Garantie

Service ...........................................................................G-3

Regelgeving ....................................................................G-5

Index

vi

Voorwoord

De HP 39gs is een grafische rekenmachine, rijk aan
eigenschappen. Het is tevens een krachtig leermiddel
voor wiskunde. De HP 39gs is zo ontworpen, dat u hem
kunt gebruiken om wiskundige functies en hun
eigenschappen te bestuderen.

Op de website van Hewlett-Packard’s Calculators kunt u
meer informatie krijgen betreffende de HP 39gs. Van de
website kunt u aangepaste aplets downloaden en deze
op uw rekenmachine laden. Aangepaste aplets zijn
speciale toepassingen die zijn ontworpen om bepaalde
functies uit te voeren en wiskundige concepten te
demonstreren.

De website van Hewlett Packard’s Calculators kunt u hier
vinden:

http://www.hp.com/calculators

Handmatige conventies

In deze handleiding worden de volgende conventies
gebruikt om de knoppen te beschrijven die u dient in te
drukken. Ook de menu-opties die u kunt kiezen om de
beschreven handelingen uit te voeren, worden
weergegeven.

• Het drukken op knoppen wordt als volgt
weergegeven :

, , , enz.

• De shift-toetsen (wisseltoetsen) zijn de knopfuncties
waartoe u toegang krijgt zodra u eerst op de knop

drukt. Zij worden als volgt weergegeven:

CLEAR, MODES, ACOS, enz.

• Nummers en letters worden over het algemeen als
volgt weergegeven:

5, 7, A, B, enz.

• Menu-opties, ofwel de functies die u selecteert met
behulp van de menuknoppen boven het toetsenblok,
worden als volgt weergegeven:

, , .

P-1

Opmerking

• De invoer van formulevelden en het kiezen van

lijstitems worden als volgt weergegeven:
Function, Polar, Parametric

• Uw invoer, zoals die in de opdrachtregel of binnen

de invoerformulieren verschijnt, wordt als volgt
weergegeven:

2

2*X

-3X+5

Deze handleiding en elk willekeurig voorbeeld erin,
worden als-is gegeven en kunnen zonder kennisgeving
worden veranderd. Tenzij door de wet verboden, biedt
de Hewlett-Packard Company geen enkele uitdrukkelijke
of impliciete garanti onder welke vorm ook met
betrekking tot deze handleiding. De Hewlett-Packard
Company verwerpt specifiek de impliciete garanties en
de voorwaarden van verhandelbaarheid en geschiktheid
voor een bepaald doel. De Hewlett-Packard Company
zal niet verantwoordelijk worden gesteld voor enige
fouten of voor incidentele of gevolgschade in verband
met het gebruiksartikel, de prestatie of het gebruik van
deze handleiding en de hierin gegeven voorbeelden.

1994-1995, 1999-2000, 2003, 2006 Hewlett-

©

Packard Development Company, L.P.

De programma’s die uw HP 39gs besturen vallen onder
het auteursrecht en alle rechten zijn voorbehouden.
Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van
Hewlett Packard is reproductie, aanpassing en vertaling
van deze programma’s verboden.

P-2

1

Aan de slag

Aan/uit, annuleren

Inschakelen Druk op (aan) om de rekenmachine aan te zetten.

Annuleren Als de rekenmachine aan staat, annuleert de toets

de huidige bewerking.

Uitschakelen Druk op OFF (uit) om de rekenmachine uit te

zetten.

Om de batterij te sparen, zal de rekenmachine zichzelf
uitzetten als hij enkele minuten niet gebruikt wordt. Alle
opgeslagen en weergegeven informatie wordt bewaard.

Als u de annunciator ((•)) ziet, of het Low Bat (lage
batterij)-bericht, heeft de rekenmachine nieuwe batterijen
nodig.

HOME HOME is het thuisbeeld van de rekenmachine en is

gemeenschappelijk voor alle aplets. Als u berekeningen
wilt uitvoeren, of u de huidige activiteit (zoals een aplet,
een programma of een editor) wilt verlaten, drukt u op

. In HOME zijn alle wiskundige functies
beschikbaar. De naam van het huidige aplet wordt in de
titel van de startpagina weergegeven.

Beschermingsdeksel De calculator wordt geleverd met een schuifdeksel die het

scherm en het toetsenpaneel beschermt. Verwijder de
deksel door deze aan beide kanten vast te pakken en
omlaag te trekken.

U kunt de schuifdeksel omdraaien en op de achterzijde
van de calculator schuiven. Op deze manier voorkomt u
dat u de deksel tijdens het gebruik van de calculator
verliest.

Om de levensduur van de calculator te verlengen, plaatst
u de deksel altijd over het scherm en het toetsenpaneel als
u de calculator niet gebruikt.

Aan de slag 1-1

Het scherm

Het contrast
bijstellen

Druk gelijktijdig op (aan) en (of ) om het
contrast te verhogen (of te verlagen).

Het scherm wissen • Druk op CANCEL (annuleren) om de bewerkingsregel

te verwijderen.

• Druk op CLEAR (verwijderen) om de
bewerkingsregel en de weergavegeschiedenis te
verwijderen.

Onderdelen van
het scherm

Titels

Geschie­denis

Bewerkings­regel

Menutoets of labels zachte toetsen. De labels met
de huidige betekenis voor de zachte toetsen is het
label voor de eerste menutoets in deze afbeelding. “Druk
op ” betekent dat u op de eerste menutoets dient te
drukken, dit is de linkertoets op de bovenste rij van het
toetsenbord van de rekenmachine.

Bewerkingsregel. De regel van de huidige invoer.

Geschiedenis. De HOME-weergave ( ) toont tot

vier regels van de geschiedenis: de laatste invoer en
uitvoer. Oudere regels schuiven aan de bovenkant van
het scherm, maar worden in geheugen gehouden.

Labels
Menutoetse

Titel. De naam van het huidige aplet wordt in de titel van
de startpagina weergegeven. RAD, GRD, DEG geeft aan
of u voor HOME de hoekmodus radialen, gradiënten of
graden hebt ingesteld. De symbolen
of er in de HOME-weergave meer geschiedenis is. Druk
op en om in de HOME-weergave te rollen.

OPMERKING

1-2 Aan de slag

Deze gebruiksaanwijzing bevat afbeeldingen van de HP
39gs. Het menutoetslabel wordt niet in de
gebruiksaanwijzing vermeld.

T en S geven aan

Annunciators. Annunciators zijn symbolen die boven
in de titelbalk verschijnen en u belangrijke
statusinformatie geven.

Annunciators Beschrijving

Shift geactiveerd voor de
volgende toetsenbordinvoer. Om
te annuleren drukt u nogmaals op

.

Alpha geactiveerd voor de

α

volgende toetsenbordinvoer. Om
te annuleren drukt u nogmaals op

.

((•)) Batterij bijna leeg.

Bezig.

Gegevens worden via infrarood
of kabel verzonden.

Aan de slag 1-3

Het toetsenbord

Menutoetsen

Menutoetsen

Labels

Menutoetsen

HP 39gs
Graphing Calculator

Apletbesturings-

Aplet-besturingstoetsen

Cursor

toetsen

Lettertoets

Shift-toets

toetsen

Enter-toets

• De toetsen op de bovenste rij heten menutoetsen. Hun
betekenis is afhankelijk van de context – daarom
hebben ze geen opdruk. De menutoetsen worden
soms “zachte toetsen” genoemd.

• De onderste regel van het scherm toont de labels met
de huidige betekenis van de menutoetsen.

De aplet-besturingstoetsen zijn:

Toets Betekenis

Geeft de symbolische weergave voor
het huidige aplet. Zie “Symbolische
Weergave” op pagina 1-22.

1-4 Aan de slag

Toets Betekenis (Vervolg)

Geeft de curveweergave voor het
huidige aplet. Zie “Curveweergave”
op pag 1-22.

Geeft de numerieke weergave voor
het huidige aplet. Zie “Numerieke
Weergave” op pagina 1-23.

Geeft het beeld van de thuispositie
weer. Zie “HOME” op pagina 1-1.

Geeft het menu van de
apletbibliotheek. Zie
“Apletbibliotheek” op pagina 1-22.

Geeft het VIEWS-menu. Zie
“Apletweergaven” op pagina 1-22.

Invoer-/
bewerkingstoetsen

De invoer- en bewerkingstoetsen zijn:

Toets Betekenis

(

CANCEL)

Als de rekenmachine aan staat,
annuleert u de huidige handeling
door op te drukken. Druk op

en dan op

rekenmachine uit te zetten.
Geeft toegang tot de functie die in

het blauw boven een toets is
afgedrukt.

Gaat terug naar het HOME-beeld
om berekeningen uit te voeren.

Geeft toegang tot de alfabetische
tekens die in het oranje onder een
toets zijn afgedrukt. Houd deze
ingedrukt om een reeks tekens in te
voeren.

Voert een gegeven in of voert een
handeling uit. Bij berekeningen
reageert als “=”. Als of

als een menutoets aanwezig

is, reageert hetzelfde als
wanneer u op of drukt.

OFF (uit) om de

Aan de slag 1-5

Toets Betekenis (Vervolg)

Voert een negatief getal in. Om –25
in te voeren, drukt u op 25.

Opmerking: dit is niet dezelfde
handeling die door de aftrektoets
wordt uitgevoerd ().

Voert de onafhankelijke variabele
in door X, T, θ, of N in de
bewerkingsregel in te voegen,
afhankelijk van het huidige actieve
aplet.

Wist het teken onder de cursor.
Werkt als de backspace-toets als de
cursor aan het einde van de regel
staat.

CLEAR

Verwijdert alle gegevens van het
scherm. Op een instellingenscherm,
bijvoorbeeld een Curve-instelling,
doet

CLEAR alle instellingen

terugkeren naar hun
standaardwaarden.

, , ,

Verplaatst de cursor op de display.
Druk eerst op om naar het
begin, einde, boven of onder te
gaan.

CHARS Geeft een menu weer met alle

beschikbare tekens. Om er één te
typen gebruikt u de pijltoetsen om
het te markeren. Daarna drukt u op

. Om meerdere tekens te
selecteren, kiest u elk gewenst teken
en drukt u eerst op , daarna
drukt u op .

Shift-toetsen

1-6 Aan de slag

Er zijn twee shift-toetsen. Deze kunt u gebruiken om
toegang tot de handelingen en tekens die boven de
toetsen zijn afgedrukt te krijgen. Deze toetsen zijn:
en .

Toets Beschrijving

Druk op de toets voor toegang

tot de bewerkingen die in het blauw

boven de toetsen zijn afgedrukt. Om

bijvoorbeeld in het Modusscherm te

komen, drukt u op . Daarna

drukt u op . (

MODES wordt in

het blauw boven de toets

weergegeven). U hoeft niet

ingedrukt te houden als u op HOME

drukt. Deze handeling wordt in deze

handleiding beschreven als “druk op

MODES.”

Om een shift te annuleren drukt u

nogmaals op .

De alfabetische toetsen zijn ook shift-

toetsen.

Om bijvoorbeeld Z te typen, drukt u

op Z. (De letters worden in

het oranje rechts onder elke toets

weergegeven.)

Om Alpha te annuleren drukt u

nogmaals op .

Voor een kleine letter, drukt u op

.

Voor een reeks letters houdt u tijdens

het typen ingedrukt.

HELPWITH
(helpen bij)

De ingebouwde hulp van HP 39gs is alleen in HOME
beschikbaar. Het levert syntaxis-hulp voor ingebouwde
wiskundigefuncties.

U krijgt toegang tot de opdracht HELPWITH door op

SYNTAX te drukken en daarna op de wiskundige

toets waarvoor u de syntaxis-hulp aanvraagt.

Aan de slag 1-7

Voorbeeld Druk op SYNTAX

Opmerking: Voordat u de HELPWITH-opdracht
oproept, dient u van de ingebouwde functies zoals
sinus, cosinus en tangens het linkerhaakje te
verwijderen.

The HP 40G CAS commands are provided with more
detailed built-in help such as a description and an
example. Refer to the CAS User Manual for further
information.

Wiskundige toetsen HOME ( ) is de plaats voor het uitvoeren van de

berekeningen.

Toetsen op het toetsenbord. De meest algemene
handelingen zijn beschikbaar vanaf het toetsenbord.
Hieronder worden bijvoorbeeld rekenkundige (zoals )
en trigonometrische (zoals ) functies verstaan. Druk
op voor het voltooien van de bewerking:

256 geeft 16 weer.

.

MATH-menu. Om het
MATH-menu te openen drukt
u op . Het MATH­menu is een uitgebreide lijst
van wiskundefuncties die
niet op het toetsenbord
verschijnen. Het bevat ook categorieën voor alle andere
functies en constanten. De functies zijn volgens
categorieën in groepen ondergebracht en van
integraalrekening tot trigonometrie in alfabetische
volgorde gerangschikt.

– Met de pijltoetsen rolt u door de lijst ( , )

en gaat u van de categorielijst in de linkerkolom
naar de itemlijst in de rechterkolom ( , ).

– Druk op om de geselecteerde opdracht in de

bewerkingsregel in te voegen.

– Druk op om het MATH-menu te

verwijderen zonder een opdracht te selecteren.

1-8 Aan de slag

– Druk op zodat de lijst met

programmaconstanten wordt weergegeven. Deze
kunt u gebruiken in programma’s die u ontwikkelt.

– Als u op drukt, wordt er een menu

weergegeven met natuurlijke constanten die
betrekking hebben op scheikunde, natuurkunde
en kwantummechanica. U kunt deze constanten
gebruiken in berekeningen. (Zie “Natuurlijke
constanten” op pagina 13-27 voor meer
informatie.)

– Druk op om naar het begin van het MATH-

menu te gaan.

Voor meer details betreffende de wiskundefuncties,
raadpleegt u “Wiskundige functies volgens categorie” op
pagina 13-2.

TIP

Programma­opdrachten

Wanneer u het MATH-menu, of een ander menu op de HP
39gs gebruikt, komt u, zodra u op een lettertoets drukt,
rechtstreeks bij de eerste menu-optie die met die letter
begint. Met deze methode hoeft u niet eerst op
te drukken. U drukt gewoon op de toets die met de eerste
letter van de opdracht overeenkomt.

Druk op CMDS zodat de lijst met programma­opdrachten wordt weergegeven. Zie
“Programmeeropdrachten” op pagina 18-14.

Inactieve toetsen Als u op een toets drukt die in de huidige context niet

werkzaam is, verschijnt er een waarschuwingssymbool:

!

. Er wordt geen piepgeluid gegeven.

Menu’s

Een menu biedt u een keuze
aan items. Menu’s worden in
één of twee kolommen
weergegeven.

• De pijl op het scherm
betekent dat eronder nog
meer items zijn.

• De

Aan de slag 1-9

pijl op het scherm

betekent dat erboven nog meer items zijn.

Een menu zoeken • Druk op of om door de lijst te rollen. Als u

op of drukt, gaat u of naar het
begin of einde van de lijst. Markeer het item dat u

wilt selecteren en druk daarna op (of ).

• Als er twee kolommen zijn, toont de linkerkolom
algemene categorieën en de rechterkolom de
specifieke inhoud van elke categorie. Markeer in de
linkerkolom een algemene categorie en daarna een
item in de rechterkolom. De lijst in de rechterkolom
verandert zodra u een andere categorie markeert.

Druk op of zodra u uw selectie hebt
gemarkeerd.

• Om snel in een lijst te kunnen zoeken, typt u de eerste
letter van het woord. Bijvoorbeeld, voor het vinden

van de matrix-categorie in , drukt u op de
letter “M”.

• Om naar een vorige pagina te gaan, kunt u op

drukken. Om naar een volgende pagina

te gaan, kunt u op drukken.

Een menu
annuleren

Druk op (voor CANCEL) of . Hiermee
annuleert u de huidige bewerking.

Invoerformulieren

Een invoerformulier toont verschillende informatievelden
die u kunt bestuderen en definiëren. Nadat u een te
bewerken veld hebt gemarkeerd, kunt u een getal (of
uitdrukking) invoeren of bewerken. U kunt ook opties van
een lijst selecteren ( ). Sommige invoerformulieren
bevatten items die u moet aanvinken ( ). Zie verder
voor voorbeelden van invoerformulieren.

1-10 Aan de slag

De waarden van
de invoer­formulieren
opnieuw

Om op een invoerformulier de standaardwaarden van
een veld opnieuw in te stellen, verplaatst u de cursor naar
dat veld en drukt u op . Om op het invoerformulier
alle standaard veldwaarden opnieuw in te stellen, drukt
u op

instellen

Modusinstellingen

U gebruikt het modus-invoerformulier om de modi voor
HOME instellen

TIP

Hoewel de numerieke instelling in Modes alleen HOME
beïnvloedt, bestuurt de hoekinstelling HOME en het
huidige aplet. De hoekinstelling die in Modes wordt
geselecteerd, is de hoekinstelling die zowel in HOME als
in het huidige aplet wordt gebruikt. Om een aplet verder
te configureren, gebruikt u de
( en ).

CLEAR.

SETUP -toetsen

Druk op
HOME MODES toegang te krijgen.

Instelling Opties

Hoek­meting

Aan de slag 1-11

MODES om toegang tot het invoerformulier

Hoekwaarden zijn:

Graden. 360 graden in een cirkel.
Radialen. 2π radianten in een cirkel.
Gradiënten. 400 gradiënten in een

cirkel.
De hoekmodus die u instelt, is de

hoekinstelling die zowel in HOME als
ook in het huidige aplet wordt
gebruikt. Dit gebeurt om er zeker van
te zijn dat de driehoeksmetingen die in
het huidige aplet worden uitgevoerd,
hetzelfde resultaat hebben als die in
HOME.

Instelling Opties (Vervolg)

Getal­weergave

De getalweergave die u instelt, is de
hoekinstelling die zowel in HOME als
ook in het huidige aplet wordt
gebruikt.

Standaard. Volledige­precisieweergave.
Vast. Geeft afgeronde resultaten
weer, tot een aantal decimaalplaatsen.
Voorbeeld: 123,456789 wordt
123,46 in Vast 2-weergave.

Wetenschappelijk. Geeft resultaten
weer met een exponent één cijfer links
van de decimaalpunt en het specifieke
aantal decimaaplaatsen. Voorbeeld:
123,456789 wordt 1,23E2 in
wetenschappelijk 2-weergave.

Technisch. Geeft een resultaat weer
met een exponent die een meervoud is
van 3, en het bepaalde aantal cijfers
die na het eerste kommen.

Voorbeeld: 123,456E7 wordt 1,23E9
in Technisch 2-weergave.

Breuk. Geeft resultaten als breuken
weer, gebaseerd op het aangegeven
aantal decimale plaatsen.
Voorbeelden: 123,456789 wordt
123 in Breuk 2-weergave en ,333
wordt 1/3 en 0,142857 wordt 1/7.
Raadpleeg “Breuken gebruiken” op
pagina 1-28.

Gemengde breuk. Geeft resultaten
als gemengde breuken weer, op basis
van het opgegeven aantal decimalen.
Een gemengde breuk bestaat uit een
geheel getal en een breuk.
Voorbeelden: 123.456789 wordt
123+16/35 in het formaat Fraction 2,
en 7÷ 3 resulteert in 2+1/3. Zie
“Breuken gebruiken” op pagina 1-28.

1-12 Aan de slag

Instelling Opties (Vervolg)

Decimaal­teken

Een modus instellen

Dit voorbeeld toont hoe u de hoekmeting vanuit de
standaardmodus, radianten, naar graden voor het
huidige aplet kunt veranderen. De procedure is gelijk aan
het veranderen van de getalweergave en de decimale
tekenmodi.

1. Druk op de

2. Druk op om een

Punt of Komma. Geeft een getal
weer als 12456.98 (Puntmodus) of als
12456,98 (Kommamodus).
Puntmodus gebruikt komma’s om
elementen in lijsten en matrices te
scheiden en om functieargumenten te
scheiden. Kommamodus gebruikt
punten als scheidingstekens in deze
contexten.

MODES om het invoerformulier

HOME MODES te openen.
De cursor (markering) is

in het eerste veld,
Hoekmeting.

keuzelijst weer te geven.

3. Druk op voor het
selecteren van Graden,

en druk op . De
hoekmeting wordt naar
graden gewijzigd.

4. Druk op om naar HOME terug te keren.

TIP

Wanneer een invoerformulier een keuzelijst voor velden
heeft, kunt u drukken op om door de keuzes te gaan,
in plaats van te gebruiken.

Aan de slag 1-13

Aplets (E-lessen)

Aplets zijn de toepassingsomgevingen waar u
verschillende klassen wiskundige uitvoeringen kunt
onderzoeken. U selecteert het aplet waarin u wenst te
werken.

Aplets komen van verschillende bronnen:

• In de HP 39gs ingebouwd (aanvankelijke aankoop).

• Aplets die door het opslaan van bestaande aplets,

• Van de website HP Calculators gedownload.

• Van een andere rekenmachine gekopieerd.

Aplets worden in de
apletbibliotheek
opgeslagen. Raadpleeg
“Apletbibliotheek” op
pagina 1-22 voor meer
informatie.

U kunt de configuratieinstellingen voor de grafische,
tabelvormige en symbolische beelden van de aplets, in
de volgende tabel wijzigen. Raadpleeg “Configuratie
van apletbeelden” op pagina 1-24 voor meer informatie.

die met specifieke configuraties zijn gewijzigd,
worden gemaakt. Zie “Nieuwe aplets maken op
basis van bestaande aplets” op pagina 19-1.

Aplet-naam Gebruik dit aplet om het volgende te

Function Rechthoekfuncties met reële waarden y

Inference Betrouwbaarheidsintervallen en

Parametric Parametrische relaties x en y uitgaande

Polar Polaire functies r uitgaande van een

1-14 Aan de slag

onderzoeken:

uitgaande van x. Voorbeeld:

y 2x23x 5++=

Hypothesetests gebaseerd op de
normale en student-t-verdeling.

van t. Voorbeeld: x = cos(t) en y =
sin(t).

hoek θ.
Voorbeeld: .

.

r 24θ()cos=

Aplet-naam Gebruik dit aplet om het volgende te

onderzoeken: (Vervolg)

Sequence Reeksfuncties U uitgaande van n, of

uitgaande van voorgaande termen in
dezelfde of een andere reeks zoals

U
U21= UnU

U

en . Voorbeeld: ,

n 1–

n 2–

en .

n 2–

U

+=

U10=

n 1–

Solve Vergelijkingen in één of meer

werkelijke-waardevariabelen.
Voorbeeld: .

x 1+ x2x–2–=

Finance Time Value of Money-berekeningen

(TVM).

Quad Explorer­aplet

TIP

Linear
Solver

Triangle
Solver

Oplossingen voor verzamelingen van
twee of drie lineaire vergelijkingen.

Onbekende waarden voor de lengtes
en hoeken van driehoeken.

Statistics Statistische gegevens met één-variabele

(x) of twee-variabelen (x en y).

Naast deze aplets, die u in verschillende toepassingen
kunt gebruiken, is de HP 39gs voorzien van twee
leeraplets: Quad Explorer en Trig Explorer. Voor deze
aplets kunt u geen configuratie-instellingen wijzigen.

Op de website van HP en websites die door
onderwijsdeskundigen zijn gemaakt, kunt u veel meer
leeraplets vinden, samen met begeleidendeU kunt deze
gratis downloaden en naar de HP 39gs verzenden aan
de hand van het meegeleverde Connectiviteitspakket.

Het Quad Explorer -aplet wordt gebruikt voor het
onderzoeken van het gedrag van

yaxh+()

2

v+=

wanneer de waarden van a, h en v veranderen, zowel
door de vergelijking te manipuleren en de wijziging in de
grafiek te zien, en door de grafiek te manipuleren en de
wijziging in de vergelijking te zien.

Op de website van HP kunt u documentatie met meer
details en een begeleidend werkpapier voor studenten
vinden.

Aan de slag 1-15

Druk op , selecteer
Quad Explorer, en druk
daarna op . Het
Quad Explorer-aplet opent in
de modus , waarbij u
de pijltoetsen, de toetsen
en en de toets gebruikt om de vorm van de
grafiek te veranderen. De verandering van vorm wordt in
de vergelijking uitgedrukt, die in de rechterbovenhoek
van het scherm wordt weergegeven, terwijl de originele
grafiek behouden wordt als vergelijking. In deze modus
beheert de grafiek de vergelijking.

Het is ook mogelijk om de
vergelijking de grafiek te
laten beheren. Door te
drukken op

wordt er

een sub-uitdrukking van uw
vergelijking weergegeven.

Door te drukken op en beweegt u tussen sub­uitdrukkingen, terwijl het drukken op en hun
waarden verandert.

Door te drukken op kan de gebruiker selecteren
of hij/zij alle drie de sub-uitdrukkingen tegelijktijdig of
een voor een wil onderzoeken.

Een -toets is voorzien
om de kennis van de student
te evalueren. Door te
drukken op wordt er
een kwadratische
doelgrafiek weergegeven. De student dient de
vergelijkingsparameters manipuleren om zo de
vergelijking op de doelgrafiek aan te passen. Als een
student denkt de juiste parameters gekozen te hebben,
evalueert een

-toets het antwoord en geeft het

commentaar. Er is een -toets voorzien voor
degenen die het opgeven!

Trig Explorer-aplet Het Trig Explorer-aplet wordt gebruikt voor het

onderzoeken van het gedrag van de grafiek

ya bxc+()d+sin=

en d veranderen, zowel door de vergelijking te
manipuleren en de verandering in de grafiek te zien, als
door de grafiek te manipuleren en de verandering in de
vergelijking te zien.

1-16 Aan de slag

wanneer de waarden van a, b , c

Druk op , selecteer
Trig Explorer en druk
daarna op om het
rechts getoonde scherm
weer te geven.

In deze modus bestuurt de
grafiek de vergelijking. Door
te drukken op en

transformeert de
grafiek, terwijl deze
transformaties in de vergelijking worden weerspiegeld.

De toets met het label
is een schakeltoets tussen

Origin (oorsprong)

en . Als u
kiest voor , dan
bevindt het ‘controlepunt’
zich op de oorsprong (0,0)
en de toetsen en

besturen verticale en horizontale transformaties.
Als u kiest voor zal het ‘controlepunt’ op het
eerste extreeem van de grafiek (d.w.z bij de sinusgrafiek

π 21,⁄()

op liggen.

De pijltoetsen wijzigen de

Extreem

amplitude en frequentie van
de grafiek. U kunt dit het
beste zien door te
experimenteren.

Door op te drukken
wordt boven in het scherm
de vergelijking
weergegeven. De
vergelijking wordt door de
grafiek bestuurd. Door op de
toetsen en te drukken, gaat u van parameter naar
parameter. Door op de toetsen of te drukken,
wijzigt u de parameterwaarden.

De standaard hoekinstelling van deze aplet is radialen.
De hoekinstelling kunt u wijzigen naar graden door op

te drukken.

Aan de slag 1-17

Apletbibliotheek

Aplets worden in de apletbibliotheek opgeslagen.

Het openen van een
aplet

Apletweergaven

Symbolische
weergave

Druk op voor een weergave van het
apletbibliotheekmenu. Selecteer het aplet en druk op

of .

Vanuit een aplet kunt u op elk moment naar HOME
terugkeren door te drukken op .

Als u een aplet hebt geconfigureerd om de relatie of data
die u wilt onderzoeken, te definiëren, kunt u deze in
verschillende weergeven tonen. Hier vindt u de
weergaven van de drie hoofd-apletweergaven
(Symbolisch, Curve en Numeriek), de zes
ondersteunende apletbeelden (vanuit het menu VIEWS)
en de twee door de gebruiker gedefinieerde weergaven,
Note (opmerking) en Sketch (schets).

Opmerking: Sommige aplets - zoals de aplet Linear
Solver en de aplet Triangle Solver - hebben slechts één
weergave, de numerieke weergave.

Druk op om het symbolische beeld van het aplet
weer te geven.

Deze weergave gebruikt u
om de functie(s) of
vergelijking(en) die u wilt
onderzoeken, te definiëren.

Raadpleeg “Over de
Symbolische weergave” op pagina 2-1 voor meer
informatie.

Curveweergave Druk op om de curveweergave van het aplet weer

te geven.

In deze weergave worden de
door u gedefinieerde functies
grafisch weergegeven.

Raadpleeg “Over de Curve­weergave” op pagina 2-5
voor meer informatie.

1-18 Aan de slag

Numerieke
weergave

Druk op voor de Numerieke weergave van het
aplet.

In dit beeld worden de door
u gedefinieerde functies in
tabelformaat weergegeven.

Raadpleeg “Over de
numerieke weergave” op
pagina 2-18 voor meer informatie.

Curve­Tabelweergave

Curve-Detail­weergave

Overlay
Curveweergave

Het menu VIEWS bevat de Curve-Tabelweergave.

Selecteer Plot-Table

Verdeelt het beeld in de
curve en de datatabel.
Raadpleeg “Andere
weergaven voor schalen en splitsen van de grafiek” op
pagina 2-15 voor meer informatie.

Het menu VIEWS bevat de Curve-Tabelweergave.

Selecteer Plot-Detail

Verdeelt het beeld in de
curve en een close-up.

Raadpleeg “Andere weergaven voor schalen en splitsen
van de grafiek” op pagina 2-15 voor meer informatie.

Het menu VIEWS bevat de Overlay curveweergave.

Selecteer
Overlay Plot

Brengt de huidige
uitdrukking(en) in
curvezonder voorgaande curve(s) te wissen.

Raadpleeg “Andere weergaven voor schalen en splitsen
van de grafiek” op pagina 2-15 voor meer informatie.

Aan de slag 1-19

Opmerkingenw
eergave

Druk op NOTE voor de opmerkingenweergave van
het aplet.

Deze opmerking wordt
samen met het aplet
verzonden als het naar een
andere rekenmachine of
naar een computer wordt
verzonden. Een opmerkingenweergave bevat tekst als
aanvulling op een aplet.

Raadpleeg “Opmerkingen en schetsen” op pagina 17-1
voor meer informatie.

Schetsweergave Druk op SKETCH om de schetsweergave van het

aplet weer te geven

Geeft afbeeldingen weer als
aanvulling op een aplet.

Raadpleeg “Opmerkingen
en schetsen” op
pagina 17-1 voor meer
informatie.

Configuratie van apletweergaven

U gebruikt de SETUP-toetsen ( , en

) om het aplet te configureren. Druk bijvoorbeeld
op
invoerformulier voor de curveinstellingen van de aplet
weer te geven. Hoekmeting wordt via de weergave

MODES beheerd.

SETUP-PLOT ( ) om het

Curve-instelling Druk op SETUP-PLOT.

Stelt parameters in om een
grafiek te vormen.

Numerieke
instelling

1-20 Aan de slag

Druk op SETUP-NUM.
Stelt parameters in om een
tabel met numerieke
waarden te bouwen.