TerraTec Phono PreAmp User Manual [nl]

Terr aTec

phono PreAmp

Record Player PC Interface

Handleiding (nederlands)

17.12.99

CE-keurmerk

Wij:

TerraTec Electronic GmbH · Herrenpfad 38 · D-41334 Nettetal

verklaren hierbij, dat het product:

phono PreAmp

waarop deze verklaring betrekking heeft, overeenstemt met de volgende normen resp. normatieve
documenten:

EN 55013

De volgende gebruiksomstandigheden en toepassingsomgevingen dienen aanwezig te zijn:

Woonbereik, handels- en ambachtelijke bereiken alsmede kleine bedrijven

Aan deze verklaring ligt ten grondslag:

Keuringsrapport(en) van het EMC-keuringslaboratorium

TerraTec® ProMedia, SoundSystem Gold, SoundSystem Maestro, SoundSystem Base1, AudioSystem

®

64, SoundSystem DMX, m3po, phono PreAmp, XLerate, Base2PCI, TerraTec 128iPCI, TerraTV+,

EWS
TerraTValue, WaveSystem, MIDI Smart en MIDI Master Pro zijn handelsmerken van de firma TerraTec
Electronic GmbH Nettetal.

De in deze documentatie genoemde soft- en hardwarenamen zijn in de meeste gevallen ook
gedeponeerde handelsmerken en zijn als zodanig onderworpen aan de wettelijke bepalingen.

®

©TerraTec

Electronic GmbH, 1994-1999. Alle rechten voorbehouden (17.12.99).

Alle teksten en afbeeldingen werden zeer zorgvuldig opgesteld. De TerraTec Electronic GmbH en haar
auteurs kunnen echter voor eventueel nog aanwezige foutieve gegevens en hun gevolgen noch in
juridisch opzicht noch in enig ander opzicht aansprakelijk gesteld worden. Technische wijzigingen
voorbehouden.

Alle teksten van deze documentatie zijn auteursrechtelijk beschermd. Alle rechten voorbehouden. Geen
deel van deze documentatie mag zonder schriftelijke toestemming van de auteurs in enige vorm door
fotokopie, microfilm of andere procédés gereproduceerd of in een voor computer bruikbare taal/vorm
overgenomen worden. Ook de rechten van weergave middels lezing, radio en televisie zijn
voorbehouden.

2 TerraTec phono PreAmp (nederlands)

®

Hartelijk welkom.

Fijn dat u gekozen heeft voor de TerraTec phono PreAmp. De phono PreAmp is een tot nu toe
uniek product voor de verbinding van platenspeler en PC-soundkaart in goede HiFi-kwaliteit.
De aansluiting is zeer eenvoudig. Lees a.u.b. toch de volgende informatie, zodat u snel alle
mogelijkheden van het apparaat kunt gebruiken.

In het hoofdstuk "Tips en Tools" krijgt u bovendien enkele achtergrondinformatie rondom het
medium elpee alsmede wetenswaardigheden over het thema "digitale restauratie aan de PC".

Wij wensen u veel plezier met de phono PreAmp

... Uw TerraTecTeam!

TerraTec phono PreAmp (nederlands) 3

Aansluiting en bedieningselementen.

W

e

a

r

e

P

C

­A

u

d

i
o

!

p

h

o

n



R

e

o

c

o

r

P

d

r

P

e

l

a

A

y

e

m

r

P

p

C

I

n

t

e

r

f

a

c

e







D-stekker voor aansluiting op de gameport van de soundkaart.



Via deze krijgt de phono PreAmp zijn stroomvoorziening. De gameport is doorgelust en
staat verder, b.v. voor aansluiting van een joystick, ter beschikking.

Stereo-Line-Out.



De Line-uitgang wordt verbonden met de Line-In (ingang) van de soundkaart.

Het uitgangsniveau van de phono PreAmp kan aangepast worden aan de benodigde
ingangsgevoeligheid van bijna alle soundkaarten. Gebruik hiervoor a.u.b. geen
eventueel aanwezige microfooningang, aangezien deze ontworpen is voor veruit
geringere ingangsniveaus en meestal mono is.





4 TerraTec phono PreAmp (nederlands)

Phono-In.



(cinch / rood=rechter kanaal, wit=linker kanaal)

Sluit hier de uitgang van uw platenspeler aan. Let erop, dat de phono PreAmp
ontworpen is voor Moving Magnet (MM) pick-up-systemen. Standaard Moving Coil
(MC)-systemen kunnen niet gebruikt worden. Indien u een High-Output MC-systeem
heeft, kunt u dit gebruiken. Het uitgangsniveau moet echter ten minste 2-3 mVolt
bedragen.

Gameport.



De gameport van uw soundkaart staat u hier verder ter beschikking.

Wij raden u aan, de phono PreAmp niet tegelijkertijd met een hier aangesloten joystick
te gebruiken – de noodzaak hiervoor zal sowieso zeer onwaarschijnlijk zijn. Wanneer
met de phono PreAmp opnames gemaakt worden, kan de joystick aangesloten blijven,
maar er mag gedurende deze tijd niet met de joystick gespeeld worden.

Ingangscapaciteit-keuzeschakelaar.



Raadpleeg a.u.b. de technische documentatie van uw pick-up-systeem voor het
aanbevolen bereik van de ingangscapaciteit van de voorversterker. Zet de
keuzeschakelaar op een waarde die het beste past in dit bereik. Wanneer u geen
technische details bekend zijn m.b.t. uw pick-up, zet dan de keuzeschakelaar op de
middenpositie.

Uitgangsniveau-keuzeschakelaar.



Gewoonlijk ligt bij soundkaarten het Line-ingangsniveau bij een musicusvriendelijke 1
tot 2 Vrms. Zodat het uitgangsniveau van de phono PreAmp aangepast kan worden aan
verschillende kaarten, kan deze in drie standen ingesteld worden. Lees hiervoor ook
het hoofdstuk Let op opname.

TerraTec phono PreAmp (nederlands) 5

Aardingsleiding.

Sluit de aardingsleiding van uw platenspeler, indien aanwezig, aan op de computerkast. U
kunt het beste een van de bevestigingsschroeven van de computerafdekking gebruiken.

Technische gegevens.

· Stereo-ingang voor platenspeler (RCA/Cinch)

· Stereo-uitgang met Line-niveau (3,5 mm stereo miniklink)

· Stroomvoorziening via de gameport van de PC-soundkaart (5 VDC ± 10%)

· De gameport wordt bij de phono PreAmp doorgelust

· Voor Moving Magnet (MM) pick-up of High-Output-Moving-Coil (MC)-systemen

· Niet geschikt voor Standaard-MC-systemen

· Ingangsgevoeligheid 5 mV / 47 kOhm / 1 kHz

· Ingangscapaciteit in drie standen instelbaar (100 pF, 250 pF en 425 pF)

· Uitgangsniveauversterking in drie standen instelbaar (300 mV, 550 mV, 1100 mV

(5mV/1kHz))

· Filterfunctie met zeer nauwkeurige RIAA-equalizercurve (20 Hz-20 kHz / ± 0,5 dB)

· Vervormingsfactor < 0,002 % (5 mV)

· Ruisafstand: >86 dB (A)

· Afgeschermde behuizing

6 TerraTec phono PreAmp (nederlands)

Tips en Tools.

Na triomftocht van de CD werd het medium elpee tot het leedwezen van vele vrienden van
deze weergavetechniek meer en meer verdrongen. Tegenwoordig is zelfs het maken van eigen
CD's met behulp van de computer en een CD-recorder (brander) geen probleem meer. Op zijn
laatst nu wordt het thema weer interessant voor al diegenen die hun oude vinylschatten voor
de eeuwigheid (of tenminste de "halveringstijd" van een lege CD...) willen conserveren. Ook
de hiervoor verkrijgbare restauratiesoftware wordt steeds beter betaalbaar en eenvoudiger te
bedienen.

Maar hoe krijgt men de plaatopnames in de computer?

De platenspeler brengt een voor soundkaarten (en andere Line-apparaten) eerst niet direct
bruikbaar signaal voort. Ook een in de handel gebruikelijke HiFi-versterker heeft hier een
speciale voorversterker nodig, die bij nieuwe apparaten eveneens niet meer vanzelfsprekend
geïntegreerd is.

Men kan zich nu ermee behelpen, de (voor Phono deugdelijke) HiFi-versterker direct naast de
PC te zetten - wanneer u niet bang bent, het toch meestal correct aangesloten apparaat
voortdurend te moeten transporteren. Hierop springt het concept van de TerraTec phono
PreAmp in. De phono PreAmp versterkt het signaal van een platenspeler en bewerkt het tot
een hoogwaardig bruikbaar signaal voor de soundkaart. Zodat niet onnodig veel kabels extra
rondslingeren, krijgt de phono PreAmp zijn benodigde stroom direct van de gameport van de
aanwezige soundkaart.

Voor iedereen die zich nog meer wil verdiepen in de goede oude phono-techniek, volgt enige
informatie over het vinyl.

TerraTec phono PreAmp (nederlands) 7

Hoe ging het ook al weer?

Het audiosignaal wordt op een elpee in de vorm van een bepaald patroon in een groef
opgeslagen. Voor de mechanische aftasting wordt gezorgd door het pick-up-systeem van de
platenspeler, dat de in het vinyl geperste "audiogegevens" omzet in een zwak elektrisch
signaal. Er wordt hier onderscheid gemaakt tussen twee pick-up-systemen: Moving Coil (MC)
en Moving Magnet (MM of ook MD voor magnetodynamisch).

Bij MM-systemen wordt een permanente magneet, bij MC-systemen een spoel bewogen. Een
MC-systeem heeft t.o.v. het MM-systeem het voordeel, dat minder massa bewogen hoeft te
worden, maar het nadeel, dat het uitgangssignaal gewoonlijk met de factor 10 geringer uitvalt,
wat het onevenredig moeilijk maakt, een goede signaal/ruis-afstand te verkrijgen.

Zowel MM- als MC-systemen kunnen uitstekend muziek reproduceren, waarbij in de praktijk
overwegend het eerst genoemde systeem te vinden is.

RIAA-equalizing.

Misschien heeft u uw platenspeler al eens per ongeluk aangesloten op een andere ingang van
de HiFi-versterker dan de hiervoor bestemde ingang. Waarschijnlijk heeft u daarbij gemerkt,
dat het signaal niet alleen zeer zacht, maar ook qua klankbeeld vervalst weergegeven werd.
De reden hiervoor is de volgende: aangezien de deflexie van de naald beperkt is tot een
bepaalde mate, worden hoge frequenties (= geringe amplitude) versterkt en lage frequenties
(= grote amplitude) verzwakt weergegeven. Het pick-up-signaal moet dus voor de verdere
verwerking eerst bewerkt worden (equalizing).

Zodat equalizing bij iedere elpee niet anders uitgevoerd hoeft te worden, werd door de
´Recording Industry Association of America´ (RIAA) een standaard vastgelegd die de te
veranderen frequentie-aandelen nauwkeurig definieert. De kwaliteit van equalizing is dus een
belangrijk kwaliteitskenmerk voor een phono-voorversterker.

8 TerraTec phono PreAmp (nederlands)

Afscherming.

Door het zelfs bij een Moving Magnet systeem toch nogal geringe uitgangsniveau (MM ca. 2-5
mVolt, MC ca. 0,1-0,4 mVolt) is enige moeite nodig, zoveel mogelijk storingsaandelen van
begin af aan buiten te sluiten. Gebruikt men bijvoorbeeld voor de voorversterker een te
eenvoudig opgebouwd netdeel voor de stroomvoorziening, dan moet men zich ook
voorbereiden op een onaangenaam netbrommen.

Helaas heeft de toenemende opeenhoping van elektronische apparatuur in het huishouden tot
gevolg, dat steeds meer elektromagnetische golven gegenereerd worden. Deze zijn weliswaar
gering, maar kunnen het audiosignaal van de pick-up storen, aangezien dit, zoals reeds
gezegd, eveneens zeer gering is. Dan helpt alleen een zorgvuldige afscherming van de
versterker, zoals dit bij de phono PreAmp vanzelfsprekend het geval is.

Eveneens bij het thema afscherming past ook de eventueel aanwezige aardingsleiding van de
platenspeler. Deze zorgt ervoor, dat de platenspeler op de afscherming aangesloten kan
worden, om zo een storend brommen te vermijden.

Let op opname.

Zodat de volledige dynamische omvang van de ingangsomzetter van uw soundkaart gebruikt
kan worden, is het belangrijk, het uitgangsniveau van de phono PreAmp juist in te stellen.
Speel de op te nemen elpee af en observeer de niveau-indicatie van uw opname-software.
Zoek de schakelaarstand waarbij het signaal niet overstuurd wordt (clipping). Optimaal is een
niveau-indicatie net onder de 0db-(nul decibel)grens. In tegenstelling tot opnames die u
vroeger misschien met een bandrecorder gemaakt heeft, mag een digitale opname nooit
overstuurd worden. Wat vroeger als misschien gewenst "bandverzadigingseffect" nog door de
beugel kon, leidt op het digitale vlak tot duidelijk hoorbare stoorgeluiden, die nauwelijks nog
"gerepareerd" kunnen worden.

Voor de fijne instelling kunt u de ingangsregeling (ingangsgevoeligheid) van uw soundkaart
gebruiken. Lees hiervoor a.u.b. de documentatie van uw soundkaart.

Wanneer bij uw soundkaart de samplefrequentie en bitresolutie ingesteld kan worden, kies
dan 16 Bit en 44,1 kHz, zodat de opgenomen gegevens direct in het audio-CD compatibele
formaat aanwezig zijn. Anders moet voor het branden van een CD een zogenoemde
samplesnelheid-convertering uitgevoerd worden, die gepaard kan gaan met klankverlies.

TerraTec phono PreAmp (nederlands) 9

Opnamen voltooid: wat nu?

Nadat u met phono PreAmp, soundkaart en software uw opnames gemaakt heeft, wilt u deze
eventueel op digitaal vlak nabewerken. De betreffende bewerkingssoftware moet ten minste
de volgende functies bevatten: verwijdering van korte, luide knakgeluiden (de-click);
verwijdering van het zachte achtergrond-geknetter (de-crack); ruisonderdrukking (de-noise)
en normalisering (normalize).

Sommige programma's bieden bovendien functies zoals verbreding van de stereobasis (deze
is bij elpees t.o.v. de CD beperkt) en een equalizer waarmee u het klankbeeld een beetje kunt
opfrissen of indrukwekkender kunt vormgeven.

Wanneer u altijd complete elpeekanten opgenomen heeft, moet u de opnames eventueel nog
in afzonderlijke tracks (nummers) knippen. Deze functie kan al naargelang software eveneens
in verregaande mate automatisch plaatsvinden. Tenslotte kunt u de zo verkregen opnames
met uw CD-mastering software branden.

Er is intussen een groot aantal op de markt zijnde en gevestigde softwareproducten
verkrijgbaar voor dit speciale bereik. Een advies voor bepaalde producten kunnen wij u hier
niet geven, want de prestatie-omvang van de software verandert te snel en steeds meer
fabrikanten dingen naar uw gunst. Kijk toch zelf eens even op Internet naar een programma
dat het beste voldoet aan uw eisen.

Algorithmix (www.algorithmix.com)

Creamware (www.creamware.com)

Dartech (www.dartech.com)

Data Becker (www.databecker.de)

Diamond Cut Productions (www.diamondcut.com)

Sonic Foundry (www.sonicfoundry.com)

Steinberg (www.steinberg.net)

Deze lijst pretendeert niet volledig te zijn.

10 TerraTec phono PreAmp (nederlands)

Links.

Heeft u interesse in meer informatie over het thema, willen wij u hier enkele Internet-links
aanbevelen. Veel plezier bij het surfen.

http://fabdp.fh-potsdam.de/lehre/studpro/steffen/record/head/head.htm

Hier vindt u onder andere veel informatie over de geschiedenis van de elpee.

http://www.aaanalog.de/

Informatie over elpees, platenspelers en analoge techniek. Prima tijdschrift met uitstekende
artikelen! Zeer aan te bevelen.

http://ac.acusd.edu/History/recording/notes.html

recording technology history

Usenet

rec.music.collecting.vinyl

Hier wisselen platenverzamelaars hun ervaringen uit.

rec.music.marketplace.vinyl

En wanneer u eens een plaat zoekt die nergens te krijgen is: probeer het hier eens!

TerraTec phono PreAmp (nederlands) 11

Bijlage.

RIAA-equalizercurve.

Vervormingsfactor.

12 TerraTec phono PreAmp (nederlands)