TAMS Elektronik Multi-Timer User manual [nl]

tams elektronik

Handleiding

Multi-Timer

Artikel-Nr. 51-01055 | 51-01056 | 51-01057

Tijdschakelaar

voor analoge en digitale

modelspoorwegen

tams elektronik

n n n

tams elektronik

Nederlands Multi-Timer

Inhoudsopgave

1. Starten.......................................................................................3

2. Veiligheidsvoorschriften...............................................................6

3. Goed en degelijk solderen............................................................8

4. Werking....................................................................................10

4.1. Bedrijfsmode 1 "Tijdschakeling" ........................................11

4.2. Bedrijfsmode 2 "Impulsvertraging".....................................12

4.3. Bedrijfsmode 3 "Toevalschakeling".....................................13

4.4. Bedrijfsmode 4 "Optrek-rem-oponthoudsschakeling"............14

5. Technische gegevens.................................................................19

6. Het bouwen van de bouwset......................................................20

6.1. Voorbereiding....................................................................20

6.2. Printplan...........................................................................23

6.3. Stuklijst............................................................................24

6.4. Bouwen............................................................................25

6.5. Een optische controle uitvoeren..........................................26

7. De Multi-Timer aansluiten..........................................................27

7.1. Functietest........................................................................27

7.2. Voeding............................................................................28

7.3. Aansluitingen bij bedrijfsmodi 1, 2 of 3...............................29

7.4. Aansluiting bij bedrijfsmode 4............................................31

8. De Multi-Timer instellen.............................................................33

9. Checklist voor storingen.............................................................36

10. Garantieverklaring.....................................................................38

11. EU-Conformiteitsverklaring.........................................................39

12. Verklaringen bij AEEA-richtlijn....................................................39

Pagina 2

tams elektronik

Multi-Timer Nederlands

Versie 2.1 08/2021

© Tams Elektronik GmbH

Alle rechten voorbehouden, met name het recht van verveelvoudiging en
distributie, alsmede vertaling. Voor kopieën, reproducties en wijzigingen
in welke vorm dan ook is de schriftelijke toestemming van Tams
Elektronik GmbH vereist. Wij behouden ons het recht voor om technische
wijzigingen aan te brengen.

De handleiding afdrukken

De opmaak is geoptimaliseerd voor dubbelzijdig afdrukken. De standaard
paginagrootte is DIN A6. Als u de voorkeur geeft aan een grotere
weergave, wordt het aanbevolen op DIN A5 af te drukken.

1. Starten

Hoe deze handleiding u verder helpt

Deze handleiding helpt u stap voor stap bij het veilig en doelgericht
bouwen van de bouwset en bij het inbouwen en het in bedrijf nemen
van de kant en klare schakeling. Voor u met de bouw van de bouwset
resp. het in bedrijf stellen begint, raden wij u aan deze handleiding
geheel te lezen, in het bijzonder de veiligheidsvoorschriften en het
hoofdstuk over mogelijke fouten en hun oplossingen. U weet dan, waar
u op moet letten om fouten, die vaak alleen met veel inspanning weer
te verhelpen zijn, te vermijden.

Bewaar deze handleiding zorgvuldig, opdat u later bij eventuele
storingen de werking weer kunt herstellen. Indien u de bouwset of de
schakeling aan een ander doorgeeft, geef dan ook de handleiding door.

Pagina 3

tams elektronik

!

Nederlands Multi-Timer

Gebruiksvoorschriften

De Multi-Timer is geschikt om volgens deze voorschriften te worden
gebruikt in de modelbouw, in´t bijzonder in een modelspoorweg. Ieder
ander gebruik is niet toegestaan, hierdoor verloopt de garantie
overeenkomst. De Multi-Timer is niet geschikt om door kinderen onder
de 14 jaar te worden gebouwd en/of ingebouwd. Bij de
gebruiksvoorschriften behoort ook het lezen, begrijpen en volgen van
deze handleiding.

Let op:

De Multi-Timer bevat onderdelen (b.v. geïntegreerde schakelingen) die
gevoelig zijn voor statische elektriciteit. Raak daarom de onderdelen
niet aan voordat u zichzelf heeft ontladen. Het is meestal voldoende
om b.v. de radiator even aan te raken.

Inhoud controleren

Controleer na het uitpakken of alles compleet is:

 een bouwset, bestaande uit de in de stuklijst (→ pagina 24)

opgenomen onderdelen en een print of

 een kant en klare schakeling of
 een kant en klare schakeling in behuizing
 4 kortsluitstekkers (jumpers) voor het instellen van de bedrijfsmodi

Om de kit in elkaar te zetten heeft u nodig

 een soldeerbout met temperatuurregeling en een dunne punt en een

aflegstandaard of een gecontroleerd soldeerstation

 een schraper, doek of spons
 een hittebestendig kussen
 een kleine zijkniptang en een draadstripper
 indien nodig een pincet en een platte neus tang
 elektronisch soldeer (bij voorkeur 0,5 t/m 0,8 mm diameter)

Pagina 4

tams elektronik

Multi-Timer Nederlands

Voor het aansluiten van de schakeling heeft u nodig

 lintkabel. Aanbevolen doorsnede:

> 0,10 mm² voor de drukknoppen en schakelaars (bv. art. nr. 73-1021x,
x=0..9)

> 0,25 mm² voor alle overige aansluitingen (bv. art. nr. 73-1031x,
x=0..9)

Voor het testen van de schakeling heeft u nodig

 een lampje met een eigen voeding
 een drukknop

Voor het aansluiten van de schakelingangen heeft u nodig

 bij gebruik als tijdschakelaar of als impulsvertrager (bedijfsmode 1 of

2):
vier drukknoppen, bv. art. nr. 84-5212x, x=1..5 (of schakelingen

voor het opwekken van een schakelimpuls);

 bij gebruik als toevalsschakelaar (bedijfsmode 3):

vier schakelaars bv. art. nr. 84-51510 (of vergelijkbare
schakelingen);

 bij gebruik als optrek – afrem – oponthoudschakelaar (bedijfsmode 4):

een schakelaar, bv. art. nr. 84-51510 (of een schakeling voor het
omschakelen van het signaal);

een reedcontact (bv. art. nr. 84-53110) of een Hall-Sensor (bv. art.
nr. 84-53210) in combinatie met een magneet (bv. art. nr. 84-

53990)
of een lichtsluis o.a. voor het inzetten van de beremming;
een drukknop (bv. art. nr. 84-5212x, x=1..5) of schakelaar (bv. art.

nr. 84-51510) voor het handmatig verlengen van de oponthoudstijd.

Pagina 5

tams elektronik

Nederlands Multi-Timer

2. Veiligheidsvoorschriften

Mechanische gevaren

Afgeknipte draden en uiteinden kunnen scherpe punten hebben, die bij
onvoorzichtig vastpakken huidverwondingen kunnen opleveren. Pas
daarom op voor scherpe punten bij het vastpakken.

Zichtbare beschadigingen van onderdelen kunnen tot niet calculeerbare
gevaren leiden. Bouw beschadigde onderdelen niet in, maar verwijder
deze zoals voorgeschreven en vervang ze door nieuwe.

Elektrische gevaren

 Aanraken van onder spanning staande delen,
 aanraken van geleidende delen, die in geval van fouten onder

spanning staan,

 kortsluitingen en aansluiten aan een niet geschikte spanning,
 ontoelaatbaar hoge luchtvochtigheid en vorming van condenswater

kan tot gevaarlijke lichaamsstromen leiden en daardoor verwondingen
aanrichten. Voorkom dit gevaar door de volgende maatregelen te nemen:

 Voer bedradingwerkzaamheden alleen uit in een spanningsloze toestand.
 Het bouwen en inbouwen kan alleen gedaan worden in gesloten, schone

en droge ruimtes. Vermijd in de werkomgeving vocht en nattigheid.

 Gebruik voor het apparaat alleen lage spanningen zoals aangegeven

in de technische gegevens. Gebruik daarvoor uitsluitend
goedgekeurde transformatoren.

 Steek de netstekker van transformatoren en soldeerbouten /

soldeerstations alleen in goed geïnstalleerde wandcontactdozen.

 Let bij het maken van elektrische verbindingen op de juiste

draaddoorsnede.

 Na de vorming van condenswater dient u voor het werk tot 2 uur

acclimatiseringtijd in acht te nemen.

 Gebruik bij reparatiewerkzaamheden uitsluiten originele reserve-

onderdelen.

Pagina 6

tams elektronik

Multi-Timer Nederlands

Brandgevaar

Wanneer de hete soldeerpunt met brandbaar materiaal in contact komt
ontstaat een brandhaard. Deze kan een brand veroorzaken en daardoor
levensgevaarlijke verwondingen veroorzaken door verbranding en
rookvergiftiging. Steek de netstekker van de soldeerbout of het
soldeerstation alleen in het stopcontact gedurende de tijd die u voor
het solderen nodig heeft. Houdt de soldeerpunt nooit in de buurt van
brandbare materialen. Gebruik een goede soldeerbouthouder. Laat de
hete soldeerbout nooit zonder toezicht liggen.

Thermische gevaren

Wanneer per ongeluk de hete soldeerpunt met uw huid in aanraking
komt, of wanneer vloeibare soldeertin op de huid springt, bestaat het
gevaar van huidverbranding. Voorkom dit gevaar door:

 bij uw werkzaamheden een hittebestendige onderlegger te

gebruiken,

 de soldeerbout altijd op een goede soldeerbouthouder weg te

leggen,

 bij het solderen op een juiste behandeling van de soldeerstift te

letten,

 vloeibare soldeertin met een dikke vochtige lap of spons van de

soldeerstift af te strijken.

Omgevingsgevaren

Een te klein, ongeschikt werkoppervlak en beperkte
ruimteverhoudingen kunnen per ongeluk huidverbrandingen of brand
teweegbrengen. Voorkom dit gevaar door een toereikend, schoon
werkoppervlak in te richten met voldoende bewegingsvrijheid.

Pagina 7

tams elektronik

!

!

Nederlands Multi-Timer

Andere gevaren

Kinderen kunnen uit onachtzaamheid of door een gemis aan
verantwoordelijkheidsgevoel alle hiervoor beschreven gevaren
veroorzaken. Om gevaar voor lijf en leden te voorkomen mogen kinderen
onder de 14 jaar bouwsets niet bouwen en bouwstenen niet inbouwen.

Let op:

Kleine kinderen kunnen zeer kleine onderdelen met scherpe
draadeinden inslikken. LEVENSGEVAARLIJK! Zorg er daarom voor dat
onderdelen niet in handen van kleine kinderen komen.

In scholen, opleidingsinstituten, hobby- en sociale werkplaatsen dient
de bouw, het inbouwen en het gebruik van bouwgroepen door
geschoold personeel te worden begeleid.

In industriële instellingen zijn de voor die bedrijfstak geldende
voorschriften voor het gebruik van elektrische componenten van
toepassing (NEN 1010).

3. Goed en degelijk solderen

Let op:

Bij ondeskundig solderen kan er brandgevaar optreden. Vermijd dit
gevaar: lees hoofdstuk Veiligheidsmaatregelen goed door en volg
de aanwijzingen op.

 Gebruik een soldeerbout met temperatuurregeling, die u instelt op

ca. 300 °C.

 Gebruik alleen elektronisch soldeer met een flux.
 Gebruik nooit soldeerwater of soldeervet bij het solderen van

elektronische schakelingen. Deze bevatten een zuur dat
componenten en geleiders vernietigt.

Pagina 8

tams elektronik

Multi-Timer Nederlands

 Steek de aansluitdraden van de componenten zo ver mogelijk door

de gaten van de printplaat zonder kracht te zetten. De behuizing van
het onderdeel moet dicht boven de printplaat zitten.

 Zorg ervoor dat de polariteit van de componenten correct is voordat

u ze soldeert.

 Soldeer snel: te lang solderen kan ertoe leiden dat pads of tracks

losraken of zelfs onderdelen vernielen.

 Houd de soldeerstift op het soldeerpunt zodanig dat deze de

componentdraad en het pad tegelijkertijd raakt. Voeg (niet te veel)
soldeer tegelijkertijd toe. Zodra het soldeer begint te vloeien,
verwijdert u het van het soldeerpunt. Wacht dan even tot het
soldeer goed vloeit voordat u de soldeerbout uit de
soldeerverbinding haalt.

 Verplaats het onderdeel dat u zojuist hebt gesoldeerd niet voor

ongeveer 5 seconden.

 Een schone, niet geoxideerde (schaalloze) soldeerstift is essentieel

voor een perfecte soldeerverbinding en een goede soldering. Veeg
daarom voor elke soldering overtollig soldeer en vuil af met een
vochtige spons, een dikke vochtige doek of een siliconenwisser.

 Knip na het solderen de aansluitdraden direct boven het soldeerpunt

af met een zijkniptang.

 Controleer na de montage altijd opnieuw of alle componenten

correct zijn geplaatst en gepolariseerd. Controleer ook of er geen
verbindingen of sporen per ongeluk zijn overbrugd met tin. Dit kan
niet alleen leiden tot storingen, maar ook tot de vernietiging van
dure onderdelen. Met de schone hete soldeerstift kunt u overtollig
soldeer opnieuw vloeibaar maken. Het soldeer vloeit dan van de
plank naar de soldeerstift.

Pagina 9

tams elektronik

Nederlands Multi-Timer

4. Werking

Vier uitgangen

De Multi-Timer heeft 4 uitgangen voor het aansturen van navolgende
schakelingen. De schakelingen worden in werking gesteld zodra de
contacten van de vier toegewezen schakelingangen worden gesloten.
De schakelduur wordt via trimpots individueel voor de verschillende
schakelfuncties ingesteld.

Vier bedrijfsmodi

Bij gebruik in een analoge of digitale modelspoorweg:

1. tijdschakeling

2. impulsvertraging

3. toeval schakeling

Bij gebruik in een analoge modelspoorweg:

4. optrek-rem-oponthoudschakeling

Instellen van de bedrijfsmodus

Het instellen van de bedrijfsmodus wordt gedaan met behulp van de
steekbruggen (jumpers). De bedrijfsmodi 1 en 2 worden individueel
toegewezen aan de 4 uitgangen van een Multi-Timer. Het gebruik van
een Multi-Timer als gecombineerde tijdschakelaar en impulsvertrager is
daardoor mogelijk. Wordt een Multi-Timer als toeval schakelaar of als
optrek-rem-oponthoudschakelaar gebruikt, dan is de toewijzing voor de
gehele schakeling.

Werking "schakelaar"

De Multi-Timer werkt als een schakelaar en stelt aan de uitgangen geen
voeding beschikbaar voor opvolgende schakelingen. De opvolgende
schakelingen moeten daarom extern worden gevoed. De voeding kan
zowel gelijk- als wisselstroom zijn.

Pagina 10

tams elektronik

Multi-Timer Nederlands

4.1. Bedrijfsmode 1 "Tijdschakeling"

 Gebruik in een analoge of digitale modelspoorweg
Voor iedere uitgang wordt de inschakeltijd individueel door een trimpot

ingesteld. Deze bedraagt maximaal 4,5 minuten.
Nadat de contacten van een schakelingang worden gesloten, wordt de

toegewezen uitgang voor een bepaalde tijd ingeschakeld. Voor het
opwekken van de schakelimpuls kunnen drukknoppen of vergelijkbare
schakelingen worden gebruikt.

De Multi-Timer kan in deze bedrijfsmode zo worden ingesteld dat deze
her trigger baar is of niet.

Her trigger baar: worden de contacten van de schakelingang opnieuw
gesloten (bv. door de drukknop opnieuw in te drukken), voordat de tijd is
afgelopen, begint de tijd weer van vooraf aan te lopen. Bijvoorbeeld: wordt
bij een ingestelde tijd van 60 seconden na 30 seconden de drukknop
opnieuw ingedrukt, dan bedraagt de schakeltijd in totaal 90 seconden.

Niet het trigger baar: worden de contacten van de schakelingang
opnieuw gesloten voordat de ingestelde tijd is verlopen, dan heeft dit
geen uitwerking. Een nieuwe schakelopdracht kan pas dan worden
gegeven, wanneer de ingestelde tijd is verlopen.

Gebruik

Bedrijfsmode 1 kan daar worden gebruikt voor alle onderdelen, die voor
een bepaalde tijd ingeschakeld moeten zijn en daarna automatisch
moeten worden uitgeschakeld.

Pagina 11

tams elektronik

Nederlands Multi-Timer

4.2. Bedrijfsmode 2 "Impulsvertraging"

 Gebruik in een analoge of digitale modelspoorweg
Voor elk van de uitgangen kan de vertragingstijd individueel op een

trimpot worden ingesteld. Zij bedraagt maximaal 30 secunden.
Elke verandering op een schakelingang wordt met de ingestelde

vertraging aan de toegewezen uitgang doorgegeven. Als verandering
gelden zowel het openen als het sluiten van de contacten aan de
schakelingang. Er kunnen maximaal 64 veranderingen binnen de
ingestelde vertragingstijd worden opgeslagen. Worden er binnen de
vertragingstijd meer veranderingen uitgevoerd, dan worden eerst de
uitgevoerde veranderingen gewist.

Gebruik

De bedrijfsmode 2 kan voor het aansturen van allerlei gebeurtenissen
worden gebruikt, die in tijd vertraagd na een voorgaande gebeurtenis
moeten plaatsvinden, bv. Het openen van de spoorbomen na het
passeren van een trein of het op halt stellen van een sein na het
passeren van een trein.

Bedrijfsmode 2 is ook geschikt voor het vertraagd in gang zetten van
schakelopdrachten om een constante blokkade van schakelcontacten te
verhinderen. Voorbeeld: de stroom in een blok moet worden
afgeschakeld (en de trein tot stilstand worden gebracht), zodra de trein
een reedcontact is gepasseerd. Zou de loc direct boven het reedcontact

Pagina 12