Alle Rechte, insbesondere das Recht der
Vervielfältigung und Verbreitung sowie der
Übersetzung vorbehalten. Vervielfältigungen
und Reproduktionen in jeglicher Form
bedürfen der schriftlichen Genehmigung
durch die Tams Elektronik GmbH.
All rights reserved. No part of this
publication may be reproduced or
transmitted in any form or by any means,
electronic or mechanical, including
photocopying, without prior permission in
writing from Tams Elektronik GmbH.
Tout droits réservés, en particulier les droits
de reproduction et de diffusion ainsi que le
traduction. Toute duplication ou
reproduction sous quelque forme que ce soit
nécessite l´accord écrit de la societé Tams
Elektronik GmbH.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze
publicatie mag worden vermenigvuldigd
opgeslagen of openbaar gemaakt, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van
Tams Elektronik GmbH.
Technische wijzigingen voorbehouden.
n
n Deutsch3
n English20
n Français37
n Nederlands54
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
NederlandsLSU
Inhoudsopgave
Hoe deze handleiding u verder helpt55
Gebruiksvoorschriften55
Veiligheidsvoorschriften56
EMV - voorschrift58
Werking59
Schakelschema (Fig. 1)
Technische gegevens 60
Controle van de inhoud60
Benodigde gereedschappen en materialen60
Goed en degelijk solderen61
Het bouwen van de bouwset62
Stuklijst / Printplan (Fig. 2)
Het aansluiten van de lichtseinomschakelaar65
Aansluiten van het sein (fig. 3)
Aansluiten van de treinbeïnvloeding (fig. 4)
Checklist voor storingen68
Voorschriften voor de bouwer69
Certificering69
Garantiebepalingen69
* De volgende firma’s en hun producten worden in deze handleiding
genoemd:
Deze handleiding helpt u stap voor stap bij het veilig en doelgericht
bouwen van deze bouwset respectievelijk bij het inbouwen en het in
bedrijf nemen van de kant en klare bouwsteen. Voor u met de bouw
van de bouwset of het in bedrijf stellen begint, raden wij u aan deze
handleiding geheel te lezen, in het bijzonder de veiligheidsvoorschriften
en het hoofdstuk over mogelijke fouten en hun oplossingen. U weet
dan, waar u op moet letten om fouten, die vaak alleen met veel
inspanning weer te verhelpen zijn, te vermijden.
Bewaar deze handleiding zorgvuldig, opdat u later bij eventuele
storingen de werking weer kunt herstellen. Indien u de bouwset of de
kant en klare bouwsteen aan een ander doorgeeft, geef dan ook de
handleiding door.
Gebruiksvoorschriften
De schakeling resp. de kant en klare schakeling zijn geschikt om volgens
deze voorschriften gebouwd te worden en in een modelspoorbaan voor de
aansturing van een sein te worden gebruikt. Hij is zeer geschikt voor het
aansturen van Märklin* Hobby-lichtseinen.
Ieder ander gebruik is niet gerechtvaardigd.
De schakeling resp. kant en klare schakeling is niet geschikt om door
kinderen onder de 14 jaar te worden gebouwd en/of ingebouwd te worden.
Bij de gebruiksvoorschriften behoort ook het lezen, begrijpen en volgen
van deze handleiding.
Pagina 55
NederlandsLSU
Veiligheidsvoorschriften
Mechanische gevaren
Afgeknipte draden en uiteinden kunnen scherpe punten hebben, die bij
onvoorzichtig vastpakken huidverwondingen kunnen opleveren. Pas
daarom op voor scherpe punten bij het vastpakken.
Zichtbare beschadigingen van onderdelen kunnen tot niet calculeerbare
gevaren leiden. Bouw beschadigde onderdelen niet in, maar verwijder
deze zoals voorgeschreven en vervang ze door nieuwe.
Elektrische gevaren
§ Aanraken van onder spanning staande delen,
§ aanraken van geleidende delen, die in geval van fouten onder
spanning staan,
§ kortsluitingen,
§ aansluiten aan een niet geschikte spanning,
§ ontoelaatbaar hoge luchtvochtigheid,
§ vorming van condenswater
kan tot gevaarlijke lichaamsstromen leiden en daardoor verwondingen
aanrichten. Voorkom dit gevaar door de volgende maatregelen te
nemen:
§ Voer bedradingwerkzaamheden alleen uit in een spanningsloze
toestand.
§ Het bouwen en inbouwen kan alleen gedaan worden in gesloten,
schone en droge ruimtes. Vermijd in de werkomgeving vocht en
nattigheid.
§ Gebruik voor de bouwsteen alleen lage spanningen zoals
aangegeven in de technische gegevens. Gebruik daarvoor
uitsluitend goedgekeurde transformatoren.
§ Steek de netstekker van transformatoren en soldeerbouten /
soldeerstations alleen in goed geïnstalleerde wandcontactdozen.
Pagina 56
LSUNederlands
§ Let bij het maken van elektrische verbindingen op de juiste
draaddoorsnede.
§ Na de vorming van condenswater dient u voor het werk tot 2 uur
acclimatiseringtijd in acht te nemen
§ Gebruik bij reparatiewerkzaamheden uitsluiten originele reserve-
onderdelen.
Brandgevaar
Wanneer de hete soldeerpunt met brandbaar materiaal in contact komt
ontstaat een brandhaard. Deze kan een brand veroorzaken en daardoor
levensgevaarlijke verwondingen veroorzaken door verbranding en
rookvergiftiging. Steek de netstekker van de soldeerbout of het
soldeerstation alleen in het stopcontact gedurende de tijd die u voor het
solderen nodig heeft. Houdt de soldeerpunt nooit in de buurt van
brandbare materialen. Gebruik een goede soldeerbouthouder. Laat de
hete soldeerbout nooit zonder toezicht liggen.
Thermische gevaren
Wanneer per ongeluk de hete soldeerpunt met uw huid in aanraking
komt, of wanneer vloeibare soldeertin op de huid springt, bestaat het
gevaar van huidverbranding. Voorkom dit gevaar door:
§ bij uw werkzaamheden een hittebestendige onderlegger te gebruiken,
§ de soldeerbout altijd op een goede soldeerbouthouder weg te leggen,
§ bij het solderen op een juiste behandeling van de soldeerstift te
letten,
§ vloeibare soldeertin met een dikke vochtige lap of spons van de
soldeerstift af te strijken.
Omgevingsgevaren
Een te klein, ongeschikt werkoppervlak en beperkte
ruimteverhoudingen kunnen per ongeluk huidverbrandingen of brand
teweegbrengen. Voorkom dit gevaar door een toereikend, schoon
werkoppervlak in te richten met voldoende bewegingsvrijheid.
Pagina 57
NederlandsLSU
Andere gevaren
Kinderen kunnen uit onachtzaamheid of door een gemis aan
verantwoordelijkheidsgevoel alle hiervoor beschreven gevaren
veroorzaken. Om gevaar voor lijf en leden te voorkomen mogen
kinderen onder de 14 jaar bouwsets niet bouwen en bouwstenen niet
inbouwen.
Kleine kinderen kunnen zeer kleine onderdelen met scherpe
draadeinden inslikken. LEVENSGEVAARLIJK! Zorg er daarom voor dat
onderdelen niet in handen van kleine kinderen komen.
In scholen, opleidingsinstituten, hobby- en sociale werkplaatsen dient
de bouw, het inbouwen en het gebruik van bouwgroepen door
geschoold personeel te worden begeleid.
In industriële instellingen zijn de voor die bedrijfstak geldende
voorschriften voor het gebruik van elektrische componenten van
toepassing (NEN 1010).
EMV - voorschrift
Het product werd overeenkomstig de Europese normen EN 55014-1 en
EN 61000-6-3 geontwikkelt en getest en komt overeen met de EG richtlijn 2004/108/EG en de wettelijke bepalingen.
Om de elektromagnetische verdraagzaamheid bij gebruik te
garanderen dient u de volgende voorzorgsmaatregelen in acht te
nemen:
§ Sluit de transformator alleen aan op een door een erkende
installateur geïnstalleerde en beveiligde wandcontactdoos.
§ Breng geen wijzigingen aan in de originele onderdelen en volg de
aanwijzingen, het schakelschema en print lay-out van deze
handleiding nauwkeurig op.
§ Gebruik bij reparatie alleen originele reserve onderdelen.
Pagina 58
LSUNederlands
100
Werking
De lichtseinomschakelaar is bedoeld voor de aansturing van een
Märklin* Hobby-lichtsein. Hij kan ook worden gebruikt voor de
aansturing van Viessmann*-seinbouwsets. De Viessmann*seinbouwsets moeten echter gemodificeerd worden. De handleiding
daarvoor kunt u bij ons bestellen of downloaden via onze homepage.
De lichtseinomschakelaar wordt tussen het lichtsein en een externe
schakelaar geplaatst. Het omschakelen tussen de beide seinen ("rood"
en "groen") gaat via de externe schakelaar (of de uitgang van een
schakeldecoder). Toetsen die b.v. voor het schakelen van wissels of
armseinen worden gebruikt, kunnen niet voor het omschakelen van de
seinen worden gebruikt. De lichtseinomschakelaar zorgt ervoor dat,
conform het voorbeeld, de LED die uitgeschakeld wordt langzaam dooft
en de LED die ingeschakeld wordt langzaam feller wordt.
Fig. 1: Schakelschema
Pagina 59
NederlandsLSU
Technische gegevens
Bedrijfsspanning12-18 Volt wisselspanning
Stroomopname (zonder verbruikers)ca. 1 mA
Max. stroom aan de uitgang50 mA
BeschermwijzeIP 00
Omgevingstemperatuur in bedrijf0 - + 60° C
Omgevingstemperatuur in opslag-10 - + 80° C
Toegestane relatieve luchtvochtigheid max. 85 %
Afmetingen van de printca. 48 x 52 mm
Gewicht van de schakelingca. 15 g
Controle van de inhoud
Controleer na het uitpakken de inhoud op volledigheid:
§ een bouwset, bestaande uit de in de stuklijst opgenomen
onderdelen en een print of
§ een kant en klare bouwsteen,
§ een handleiding.
Benodigde gereedschappen en materialen
Leg de volgende gereedschappen, hulpmiddelen en materialen gereed:
§ een soldeerbout (hoogstens 30 Watt) met dunne stift,
§ een soldeerstandaard en een hittebestendige ondergrond,
§ een doekje, spons of siliconendoek,
§ een kleine zijkniptang en een isolatietang,
§ een pincet en een platte bektang (niet nodig indien u een kant en
klare bouwsteen heeft aangeschaft),
§ soldeertin (liefst 0,5 mm doorsnede),
§ lintdraad (Doorsnede: > 0,25 mm² voor alle aansluitingen),
§ een omschakelaar (evt. dubbel polig).
Pagina 60
LSUNederlands
!
Goed en degelijk solderen
Let op:
Bij ondeskundig solderen kan er brandgevaar optreden. Vermijd dit
gevaar: lees hoofdstuk Veiligheidsmaatregelen goed door en volg de
aanwijzingen op. Wanneer u een goed geoefend bent in het solderen
dan kunt u het volgende stuk overslaan.
§ Gebruik een kleine soldeerbout van hoogstens 30 Watt. Houd de
soldeerstift schoon waardoor de warmte van de soldeerbout goed
naar de te solderen plaatst kan worden geleid.
§ Gebruik alleen elektronica-soldeertin met een vloeimiddel.
§ Gebruik bij het solderen van elektronische schakelingen nooit
soldeerwater of soldeervet. Deze bevatten zuren, die de onderdelen
en koperbanen kunnen beschadigen.
§ Soldeer snel: door te lang solderen worden onderdelen beschadigd.
Ook heeft dit het loslaten van de soldeerogen en koperbanen als
gevolg.
§ Let bij het solderen van halfgeleiders, lichtdiodes, elektrolytische
condensatoren (elco’s) en geïntegreerde schakelingen (IC’s) op de
juiste poling en dat de soldeertijd van ongeveer 5 seconden niet
wordt overschreden, daar anders het onderdeel wordt beschadigd.
§ Houd de soldeerstift zodanig op de soldeerplek, dat gelijktijdig het
soldeeroog en het onderdeel verhit worden. Voer gelijktijdig (niet te
veel) soldeertin toe. Zodra de soldeertin begint te vloeien haalt u
het weg. Dan wacht u nog een moment, totdat het achtergebleven
soldeertin goed is doorgelopen alvorens de soldeerstift van de
soldeerplek weg te halen.
§ Beweeg het zojuist gesoldeerde onderdeel gedurende 5 seconden
niet.
§ Voorwaarde voor een correcte soldeerplek en goed solderen is een
schone en niet geoxideerde soldeerstift. Strijk daarom voor elke
Pagina 61
NederlandsLSU
soldering het overtollige soldeertin en het vuil weg met een
vochtige spons, een dikke vochtige doek of een siliconendoek.
§ Knip na het solderen de aansluitdraden direct boven de soldeerplek
af met een zijkniptang.
§ Na het plaatsen controleert u de hele schakeling grondig op een
goede plaatsing en een juiste poling van alle onderdelen. Controleer
ook of niet per ongeluk printbanen met tin zijn overbrugd. Dit kan
niet alleen leiden tot een verkeerde werking, maar ook tot
beschadiging van deze onderdelen. U kunt overvloedig soldeertin
met een schone soldeerstift opnieuw vloeibaar maken. De tin vloeit
dan van de print naar de soldeerstift.
Het bouwen van de bouwset
Dit gedeelte kunt u overslaan indien u een kant en klare bouwsteen
heeft aangeschaft.
Voorbereiding
Leg de onderdelen gesorteerd voor u op de werkplek. De afzonderlijke
elektronische onderdelen hebben de volgende bijzonderheden, waar u
op moet letten om fouten bij het bouwen te voorkomen:
Weerstanden
Weerstanden „remmen“ de stroom. Zij kunnen in een
willekeurig richting worden ingebouwd. De waarde van
weerstanden voor kleine vermogens wordt door kleurringen
weergegeven. Iedere kleur staat voor een ander cijfer. De
tussen haakjes aangegeven kleur geeft de tolerantie waarde
aan, deze is hier niet van toepassing.
Elektrolytische condensatoren (kortweg „Elco’s“) worden vaak
voor de opslag van energie gebruikt. In tegenstelling tot
keramische condensatoren zijn ze gepoold. Eén van de beide
aansluitingen is voorzien van een min-teken, dat de
inbouwrichting aangeeft. De waarde is op de behuizing
gedrukt.
Elco’s zijn voor verschillende spanningswaarden verkrijgbaar.
Elco’s met een hogere spanningswaarde dan aangegeven zijn
zonder problemen te gebruiken.
Diode’s
Diode’s laten de stroom in slechts één richting door
(doorlaatrichting). Tegelijkertijd wordt de spanning met 0,3
t/m 0,8 V verlaagd. In de andere richting (sperrichting) laat
de diode geen stroom door, behalve als de sperspanning
wordt overschreden. Een overschrijding van de sperspanning
leidt nagenoeg altijd tot vernietiging van de diode.
De kenmerken van de diode zijn op de behuizing afgedrukt.
Diode’s moeten altijd in een bepaalde richting worden
ingebouwd. De doorlaatrichting wordt met een ring
aangegeven. Op de printopdruk is dit weergegeven.
Transistors
Transistors zijn stroomversterkers, die zwakke signalen in
sterkere omzetten. Zij hebben 3 aansluitingen. Omdat deze
gepoold zijn moeten ze in een bepaalde richting worden
ingebouwd.
De BC-types hebben een huis in de vorm van een halve
cilinder (SOT huis). De doorsnede is op de printafdruk
weergegeven, de inbouwrichting van de transistor is daardoor
bepaald.
Pagina 63
NederlandsLSU
Printkroonstenen
Printkroonstenen zijn soldeerbare aansluitklemmen. Ze maken een
soldeervrije, veilige en toch snel demonteerbare aansluiting van de
aansluitkabel op de schakeling mogelijk maakt. Indien er meerdere
printkroonstenen ingebouwd moeten worden moeten de klemmen van
te voren aan elkaar worden gekoppeld.
Stuklijst
Weerstanden
Elco’sC1, C2100 µF
Diode’sD1, D21N4148
PrintkroonstenenX12 x 3-polig
R122 kΩ
R2, R3, R4, R54,7 kΩ
R6100 Ω
Q1BC 547 BTransistors
Q2BV 557 B
Pagina 64
Fig. 2: Printplan
LSUNederlands
!
Bouwen
Begin het bouwen met de weerstanden en de diode’s . Soldeer eerst de
onderdelen aan de soldeerzijde en knip dan met een zijkniptang de
uitstekende draadeinden krap boven de soldering af. Ga verder met de
elco´s en de transistors.
Let op:
Diode´s, elco´s en transistors moeten overeenkomstig hun polen
worden ingebouwd! Wanneer u deze foutief in soldeert kan het
betreffende onderdeel bij het in werking stellen beschadigd worden. In
het ergste geval kan de gehele schakeling stuk gaan. In elk geval is het
onderdeel zonder functie.
Tenslotte soldeer de printkroonstenen in, koppel de printkroonstenen
voor het inbouwen aan elkaar.
Het uitvoeren van een optische controle
Voer na het bouwen een optische controle uit en verwijder eventueel
aanwezige gebreken:
§ Verwijder alle losse delen zoals, draadresten of tindruppels van de
print. Verwijder scherpe kanten of puntige draadeinden.
§ Controleer of dicht naast elkaar liggende soldeerplekken per
ongeluk met elkaar verbonden zijn. Kortsluitgevaar!
§ Controleer of alle delen juist gepoold zijn.
Wanneer alle problemen opgelost zijn gaat u verder met het volgende punt.
Aansluiten van de lichtseinomschakelaar
De Märklin* Hobby-lichtseinen hebben twee blauwe en een rode
aansluitdraad met een stekker. Verwijder de stekker, deze heeft u niet
meer nodig. De rode aansluitdraad kunt u nog gebruiken wanneer u als
extra een treinbeïnvloeding wilt realiseren.
Maak de verbindingen zoals in de onderstaande tabel en het
aansluitschema (fig. 3 ) zijn weergegeven.
Pagina 65
NederlandsLSU
AansluitpuntOpmerkingen
Signaal (blauwe draad)6 en 2De poling is willekeurig.
Trafo1 en 2Sluit de trafo nog niet op het
net aan!
Omschakelaar
(niet inbegrepen)
3, 4 en 5Sluit de middelste
aansluiting van de
omschakelaar aan op punt 3.
Omschakelaar
Bij dubbelpolige omschakelaar:
schakelaar "a"
TRAFO
Fig. 3: Aansluiten van het sein
Pagina 66
LSUNederlands
Nadat u de trafo op het net heeft aangesloten moet een LED oplichten.
Zodra u de schakelaar bedient moet de LED langzaam doven en de
tweede LED langzaam oplichten.
Indien de LEDs niet werken zoals beschreven controleer de print dan
aan de hand van de checklist voor storingen.
Aansluiten van de treinbeïnvloeding
De mogelijkheid is aanwezig om samen met het sein een trein te
beïnvloeden. Daarvoor is in plaats van een enkelvoudige schakelaar een
dubbelpolige schakelaar nodig. Maak de verbinding tussen het railstuk
waarin de trein moet stoppen los van de overige sporen, zoals in de
handleiding van het sein is beschreven.
Kijk goed naar het aansluitschema 4. Sluit de omschakelaar als volgt
aan:
Middelste aansluiting: Middengeleider van het railstuk na het sein (in de
rijrichting gezien).
Aansluiting die bij groen sein gesloten is: middengeleider van het
gescheiden railstuk voor het sein.
Schakelaar "b" van de
dubbelpolige omschakelaar /
Positie "groen sein"
Rijrichting
Fig. 4: Aansluiten van de treinbeïnvloeding
Pagina 67
NederlandsLSU
!
Checklist voor storingen
§ Onderdelen worden heet en / of beginnen te roken.
Verbreek direct de verbinding met het net!
Mogelijke oorzaak: een of meerdere onderdelen zijn verkeerd
gesoldeerd. à Voer een optische controle uit.
§ Gen van beide LEDs licht op.
Mogelijke oorzaak: Noch de aansluitpunten 3 en 4, noch de
aansluitpunten 3 en 5 zijn bij het aansluiten van de spanning met
elkaar verbonden. à Controleer de aansluitingen.
Mogelijke oorzaak: De opbouw van de schakeling is niet goed
(verkeerde poling van een onderdeel, „koude” soldeerpunten van
een onderdeel, kortsluiting tussen twee naast elkaar liggende
soldeerpunten). à Controleer de print.
Mogelijke oorzaak: De schakelaar is defect. à Verwissel de
schakelaar.
§ Beide LEDs lichten gelijktijdig op.
Mogelijke oorzaak: De aansluitpunten 4 en 5 zijn met elkaar
verbonden. à Controleer de aansluitingen.
Mogelijke oorzaak: De opbouw van de schakeling is niet goed
(verkeerde poling van een onderdeel, „koude” soldeerpunten van
een onderdeel, kortsluiting tussen twee naast elkaar liggende
soldeerpunten). à Controleer de print.
Mogelijke oorzaak: De schakelaar is defect. à Verwissel de
schakelaar.
Wanneer u de oorzaak van de fout niet kunt ontdekken, stuur dan de
bouwsteen ter reparatie op (adres op de laatste pagina).
Pagina 68
LSUNederlands
Voorschriften voor de bouwer
Diegene, die een bouwset in elkaar zet of een schakeling door
uitbreiding resp. inbouwen bedrijfsgereed maakt, is de fabrikant en is
verplicht, bij doorgifte van het product alle begeleidende papieren mee
te leveren en ook zijn naam en adres op te geven. Apparaten, die uit
een bouwset zijn samengesteld, zijn veiligheidstechnisch als industriële
producten te beschouwen.
Certificering
Het product werd overeenkomstig de Europese normen EN 55014-1 en
EN 61000-6-3 geontwikkelt en getest. Het product voldoet aan de EGRichtlijnen 2004/108/EG over elektromagnetische verdraagzaamheid en
heeft hiervoor het CE – certificaat.
Garantiebepalingen
Op dit product geven wij 2 jaar garantie. De garantie omvat een gratis
reparatie van gebreken, die aantoonbaar terug te voeren zijn op
materiaal of fabricage onzerzijds. Daar wij geen invloed hebben op
deskundig bouwen of inbouwen wordt bij bouwsets alleen de
volledigheid en de correcte toestand van de onderdelen door ons
gewaarborgd. Wij garanderen het volledig functioneren van onderdelen
in niet ingebouwde toestand overeenkomstig de technische gegevens
van de schakeling bij uitgevoerde bouw, resp. inbouw, vakkundige
verwerking en het voorgeschreven in bedrijf nemen en gebruik volgens
de handleiding.
Verdergaande aanspraken zijn uitgesloten. Wij zijn, buiten de normale
wetgeving, niet aansprakelijk voor schade of gevolgschade in
samenhang met deze producten. Wij behouden het recht van reparatie,
verbeteringen, reserve leveringen of teruggave van de koopprijs.
In de volgende situaties vervalt de garantie:
Pagina 69
NederlandsLSU
§ indien bij het solderen een niet geschikte soldeerbout,
zuurhoudende soldeertin, soldeervet, zuur houdend vloeimiddel of
iets dergelijks is gebruikt,
§ indien de bouwset ondeskundig is gesoldeerd en opgebouwd,
alsmede schade die is ontstaan door het niet opvolgen van de
handleiding,
§ bij verandering en reparatiepogingen aan de kant en klare
bouwsteen,
§ bij eigenmachtige verandering van de schakeling,
§ tijdens de bouw ondeskundige opslag van de onderdelen en het los
bedraden van de onderdelen,
§ bij gebruik van andere, niet tot de originele bouwset behorende of
anders aangeschafte onderdelen,
§ bij beschadigingen van de koperbanen en soldeerogen,
§ bij een verkeerde plaatsing of verkeerde poling van schakelingen /
onderdelen en de daaruit ontstane gevolgschade,
§ bij schade door overbelasting van de schakeling,
§ bij het aansluiten van een verkeerde spanning of stroom,
§ bij schade door derden,
§ bij foutief bedienen of schade door een verkeerde behandeling of
misbruik,
§ bij schade door het aanraken van onderdelen voordat een statische